درباره خوانسار

جغرافیای طبیعی و انسانی :
نام خوانسار به صورت خونسار بوده که به معنی چشمه سار است . خان ، خانی و خن در فارسی به معنای چشمه است که واژه کردی کانی (چشمه) نیز با آن هم ریشه است. خوانسار در عرض جغرافیایی 33 درجه و 13 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی  50 درجه و 19 دقیقه شرقی در ناحیه ای نه چندان دور از کویر مرکزی ایران در فاصله حدود 150 کیلومتری شمال غرب شهر اصفهان واقع شده است .
خوانسار شهری است خوش آب و هوا با ارتفاع 2250 متر بالاتر از سطح دریا و پوشش گیاهی متنوع که لاله های واژگون آن معروف هستند.
دره خوانسار در امتداد رشته کوههای جنوب غربی ، شمال شرقی بین دو رشته ارتفاعات آهکی کرتاسه قرار دارد . وجود ارتفاعات بلند و مرتفع در دو سوی دره خوانسار مانع از امتداد و گسترش تشکیلات شیستی که رخساره آنها تپه ماهورهاست گشته است  .   مهم ترین عامل فرسایش در سطح منطقه در درجه اول فرسایش آب های روان و در درجه دوم فرسایش مکانیکی ناشی از تغییرات درجه حرارت یخبندان می باشد .
مرتضی راوند در تاریخ اجتماعی ایران در مورد خصوصیت مردم خوانسار می گوید : " و آنچه را نباید فراموش کرد اتحاد مردم خوانسار است که قابل اهمیت می باشد و در دوستی هم اگر از طرف ، محبت و یکرنگی ببینند صادقند. مردم خوانسار در هر کجا که باشند هوای یکدیگر را دارند و اگر برای یک نفر حادثه ای پیش آید به جای شماتت و سرزنش اول دست او را می گیرند و برایش اعاده حیثیت می کنند ، مخصوصاً در موارد ورشکستگی و مسائل مادی و این خصوصیت هاست که جذب قلوب دیگران را می کنند."
همچنین است زبان و گویش خوانساری که در طول اعصار تحت تأثیر زبان های مختلف قرار گرفته است.آنچه مسلم است ریشه زبان و گویش خوانساری پارسی میانه و تاحدودی ماد غربی است .
نوع لباس و حتی زبان و ریشه های تاریخی از جمله دلایل دال بر سابقه تاریخی یک مکان است.هرچند قدمت آثار به جا مانده تاریخی در خوانسار (به جز آتشکده هیکل در تیدجان) سابقه ای قبل از اسلام ندارد ، لیکن ریشه کهن گویش خوانساری تا زمان «مادها» نیز می رسد.

تاریخچه و جمعیت :
تاریخچه شهرستان خوانسار به قبل از اسلام می رسد وجود آثاری از آتشکده تیر و معبدی بنام هیکل در کوه تیر در حوالی روستای تیدجان و سنگ قبری به خط پهلوی در قریه قودجان دلیلی بر این مدعاست . مدارکی که از سابقه تاریخی خوانسار در دست است تاریخ مهاجرت دسته ای از اقوام یهود به خوانسار و سرگذشت آنها است که به زمان سلطنت کوروش می رسد .
جمعیت ساکن در این شهرستان بالغ بر 37 هزار نفر بوده که با توجه به برآوردهای بعمل آمده این رقم رو به افزایش است . لازم به توضیح است که جمعیت غیرساکن این شهرستان در نیمه دوم سال به 50 هزار نفر بالغ میگردد. این شهرستان دارای یک بخش مرکزی و سه دهستان به نام های چشمه سار ، کوهسار و پشت کوه و دارای 18 روستا می باشد.
در فصول سرد سال دمای هوا تا 20 درجه زیر صفر کاهش می یابد و در گرمترین روزهای فصل تابستان درجه حرارت به 38 درجه سانتیگراد افزایش می یابد و درجه رطوبت نسبی 2.32 می باشد. آب این شهرستان از طریق 179 چاه ، 158 رشته قنات و 59 رشته چشمه با میزان آبدهی 105 میلیون مترمکعب ، تأمین می شود.
مردم خوانسار دارای لهجه خاصی نبوده ولیکن دارای گویش مستقل خوانساری می باشند که این گویش ریشه در زبان فارسی قدیم داشته و از قبل از اسلام در این شهرستان رایج بوده است . در کتب تاریخ نقل است شهربانو همسر امام حسین(ع) – دختر یزدگرد سوم- در هنگام اسارت در مجلس عمر خطبه ای به زبان و گویش خوانساری ایراد نموده است که این جمله معروف از اوست :    اف بر ابرویزبو که نامه پیغمبرش بدرا . (یعنی اف بر خسروپرویز باد که نامه پیغمبر را پاره کرد)

تاریخچه تشکیل شهر و اقتصاد:
وفور چشمه ها در دره خوانسار عامل پیدایش این سکونتگاه به صورت روستایی کوچک و سپس تکامل و گسترش آن در ادوار مختلف بوده است. در قدیم در اطراف شهر چشمه های زیادی وجود داشته است .
قسمت علیای رودخانه خوانسار از یک طرف و از سویی دیگر گسترش شهر با جهتی جنوبی ، شمالی به موازات رودخانه نیز بیانگر اهمیت و نقش منابع آب در توسعه و تکامل شهر خوانسار می باشد.
محل اولیه شهر خوانسار تا حدود چهارصد سال قبل در بخش جنوبی دره خوانسار قرار داشته که اکنون تبدیل به مراتع و باغات گشته است .
در خصوص محل اولیه شهر باید این نکته را در نظر داشت که انتخاب محل هسته اولیه شهر خوانسار به علت مسائل جبری از جمله نداشتن حق استفاده از آب سرچشمه خوانسار بوده است . بنابراین هسته اولیه شهر در محلی بین محله های جنوبی (فعلی شهر) بین محله موریزان قسمتی بخش هایی از محله سردشت قرار داشته و آب مصرفی از طریق قنوات و چشمه ها و شعبه جنوبی رودخانه خوانسار تأمین می گشته است. از جمله علل جایگزینی شهر در محل فعلی امکان دسترسی بیشتر به آب رودخانه خوانسار و چشمه های واقع در شمال مقر اولیه شهر به ویژه چشمه های واقع در محل سرچشمه بوده است . استفاده بیشتر از رودخانه و چشمه های پر آبی همچون چشمه های پیر ، کرکخان ، شترخان و مرزنگوش شرایط مساعد را جهت رشد و توسعه  بیشتر مهیا ساخته اند .
نقشه شهر در محل اولیه بیشتر شبیه به یک هلال کشیده شده بود . جایگزینی شهر در محل فعلی در واقع باعث فشردگی و تراکم مساکن و محله ها و به طبع آن نوعی اتحاد  انسجام را نیز باعث می گردد که مدتی بعد تأثیر بسیار بر وحدت و انسجام مردم شهر در برابر حمله افاغنه به خوانسار در زمان صفویه داشته است .
به استناد آمار موجود تقریباً 6000 نفر از جمعیت 40 هزار نفری این شهرستان در بخش کشاورزی و دامداری و دامپروری و حدود 4200 نفر در بخش خدمات و 600 نفر در بخش صنعت مشغول به کار می باشند .
محصولات اصلی به ترتیب سطح کشت عبارتند از : گندم – جو – علوفه – سیب زمینی و حبوبات و محصولات باغی شامل : انگور – گردو – بادام و زردآلو می باشد .
این شهرستان در زمینه تولید عسل سابقه طولانی دارد و در حال حاضر با تعداد بالغ بر 32000 کلنی زنبورعسل سالیانه بیش از 350 تن عسل تولید و به شهرهای دیگر و حتی به خارج از کشور صادر می نماید .
خشکبار از قبیل مغز گردو ، بادام و برگ زردآلو از دیگر محصولات این منطقه می باشد .